(7-11-2013) Eigenlijk had ik de nieuwe Paris Review gekocht voor nieuwe gedichten van Charles Simic en Frederick Seidel, en een interview met Emmanuel Carrère, maar eenmaal bladerend merkte ik, tot mijn verbazing, dat het kind in klederdracht op de voorplaat van het Amerikaanse tijdschrift een Nederlands meisje in klederdracht is.
De foto maakt deel uit van een door Lydia Davis samengesteld portfolio waarin voornamelijk foto’s van Nederlanders in klederdracht te zien zijn, tussen 1903 en 1906 op de kiek gezet door twee Amerikaanse toeristen. Zonder overdadige pretentie heeft Davis gepoogd de foto’s enigszins te duiden. Die tonen klederdracht uit Arnemuiden, Volendam en Marken. Slechts één keer slaat ze, als je mij vraagt, de plank mis door bij een foto van een kar met manden op het strand te zeggen dat deze aan een visser of een verzamelaar van ‘zeewier’ toebehoorde. Maar als de kar ergens op lijkt, dan is het die van een schelpenvisser – armzalig beroep als weinig andere.
De foto’s betrappen een Nederland waar de culturele uniformiteit van heden nog niet bestaat – ieder dorp lijkt er wat kleding betreft andere mores op na te houden. En wat voor kleding gold, deed dat ook voor taal bijvoorbeeld. Tot in de jaren dertig van de vorige eeuw, heb ik me laten vertellen, konden Amsterdammers aan accenten horen uit welke wijk iemand afkomstig was.
Behalve wanneer iemand deel uitmaakte van de bourgeoisie – de grote of de omhoog strevende kleine burgerij. Die spraken in de hele stad, en misschien wel in heel het land, de officiële standaardtaal – gekscherend werd die in Amsterdam wel ‘Hoogherengrachts’ genoemd. Voor kleding gold overigens iets dergelijks, kun je op de foto’s van het Amerikaanse echtpaar uit het begin van de 20ste eeuw zien: de op het strand spelende kinderen uit de betere kringen zijn uitgedost met hoeden en jurken die je ook in het Frankrijk of Italië van die tijd had kunnen zien.
Starend naar de foto’s, die ongelijk van kwaliteit maar wel allemaal interessant zijn, realiseer ik me hoe weinig ik eigenlijk weet over die klederdrachten. Die werden en worden ‘traditioneel’ genoemd, maar hoe oud is traditioneel? Zagen vrouwen uit Arnemuiden of Volendam er in de 18de eeuw ook al zo uit, of zijn de klederdrachten wellicht een ‘eeuwenoude’ traditie die pas in de 19de eeuw is uitgevonden, net zoals de rituelen rond het Nederlandse Koningshuis, of het zingen van het Io vivat aan de Leidse Academie?
Davis vergelijkt de kleding op de foto’s met de uitdossing van de Amish en soortgelijke gemeenschappen in de VS die bewust in hun uiterlijk en anderszins proberen vast te houden aan een overleverde orthodoxie in denken en handelen. Die vergelijking gaat, hoop ik, een beetje mank in die zin dat de Nederlandse klederdrachten geen indicatie waren voor maatschappelijk conservatisme. Daarom zijn ze ook verdwenen.
The Paris Review, No. 206, herfst 2013.
De foto’s bij dit blog zijn van Theodore Shaw
We'll always have Paris 
Geef een reactie