Tankfout

In een land waar het gelukkig al vele jaren vrede is, weten vermoedelijk maar weinig mensen wat er gebeurt als een tank door een antitankwapen wordt uitgeschakeld. Door de overdruk wordt de bemanning, die in het geval van deze uit Oekraïne aangevoerde oorlogstrofee uit drie Russen bestond, tot moes geslagen, en die moes vliegt vervolgens in de fik. Ik heb er in ex-Joegoslavië wel eens naast gestaan, bij zo’n uitgeschakelde tank. De weeïge geur van op deze manier vernietigde menselijke lichamen vergeet je niet snel.

Ik schrijf dit niet uit de behoefte om griezelverhalen te vertellen, maar omdat de tank op de foto plotseling op het Leidseplein in Amsterdam staat – een initiatief van debatcentrum De Balie, kennelijk ondersteund door het stadsbestuur want de burgemeester heeft ernaast een toespraakje gehouden. Ik vind dat een ernstige inschattingsfout. Debat is altijd goed, maar niet de introductie van dit soort rauwe oorlogspropaganda in de publieke ruimte van de hoofdstad van een land, dat niet in oorlog is.

Dat zulke tanks in het centrum van Kyiv tentoon worden gesteld, is te begrijpen. Kyiv is de hoofdstad van een land in oorlog. Dat Nederland Oekraïne steunt met wapenleveranties heeft ook mijn zegen. Dat Rusland zich in deze oorlog vér verwijdert van elke vorm van internationale rechtsorde en menselijke beschaving in het algemeen en ook voor ons in Nederland een bedreiging vormt – helemaal mee eens.

Maar dat is niet wat de plaatsing van deze Oekraïense oorlogstrofee op het Leidseplein uitstraalt. Een oorlogstrofee triomfantelijk tentoonstellen is een vorm van je verlustigen in de verliezen van de tegenstander. En het is suggereren dat je zelf militair partij bent in deze oorlog. Echt? Gaan Nederlandse- en andere Navo-troepen echt straks vechten in Oekraïne, als de oorlog verder escaleert? En ligt het op de weg van een gemeentebestuur in zo’n kwestie stelling te betrekken?

De vraag stellen is haar beantwoorden, lijkt me. Mij doet het plaatsen van deze tank op een Amsterdams plein toch vooral denken aan het kaalscheren van vrouwen die met Duitsers hadden geslapen, in mei 1945: een daad van quasi-heldhaftigheid. Hopelijk is die tank op het Leidseplein grondig gereinigd van menselijke smurrie. Smakeloosheid laat zich echter niet weg boenen.

NASCHRIFT 26/5:

Inmiddels wordt duidelijk dat de introductie van geweldssymboliek in de openbare ruimte tot agressie in een opgefokte sfeer leidt – zoals De Balie en de Gemeente Amsterdam ook hadden kunnen voorzien. De directeur van De Balie heeft excuses aangeboden omdat hij met geweld de microfoon van een hem onwelgevallige verslaggever probeerde af te pakken. Demonstranten die kennelijk pro-Poetin waren hebben geprobeerd de toespraak van de burgemeester te verstoren. En het gesprek over de kwetsbaarheid van de democratie, dat De Balie zegt te willen bevorderen? Naast de tank hangen nu bordjes dat het niet de bedoeling is bij de tank bloemen, kaarsjes e.d. neer te leggen. ‘Deze zullen worden weggehaald’, zegt het bordje. De bedoeling van de tank zou zijn het debat op gang te brengen, maar kennelijk alleen binnen de door de organisatoren vastgestelde kaders.