(8-5-2014) Hoe je je vader kunt haten en toch een invoelend, geestig boek over hem en je eigen jeugd kunt schrijven, demonstreert de Franse filosoof Pascal Bruckner in Un bon fils. Alles aan zijn vader was verkeerd: hij was antisemiet, extreem-rechts en dus fout in de oorlog, hoogst egocentrisch, hij bedroog zijn vrouw met een eindeloze reeks minnaressen terwijl hij tegelijkertijd de huistiran met de losse handjes uithing. Bruckner laat er geen twijfel over bestaan dat hij zijn vader een in hoge mate verwerpelijke en irritante figuur vindt, ook nu deze dood is.
Er is, lijkt me, dan wel een zekere moed voor nodig om hem toch zo uitvoerig te beschrijven en te analyseren. Want Bruckner heeft – anders dan ik zelf onder vergelijkbare omstandigheden vermoedelijk gedaan zou hebben – zijn vader niet de rug toegekeerd of alle contact met hem verbroken. Kennelijk neemt hij het kokhalzen op de koop toe.
Overigens gaat dit boek maar voor de helft over zijn vader, maar – geheel in overeenstemming met wat de titel suggereert – voor een groot deel over Pascal B. zelf. Hij beschrijft hoe hij – van de weeromstuit, als een alternatief voor de hel van het ouderlijk huis – voor zichzelf een leven opbouwt dat met dat van zijn ouders zo min mogelijk overeenstemming vertoont: een leven van literatuur, liefde en vrijheid.
Uitvoerig laat Pascal B. weten hoe tevreden hij wel niet is over dat leven, en over het feit dat hij zijn vader in termen van levensgeluk het nakijken geeft – een onderneming die makkelijk narcistische proporties zou kunnen aannemen als Un bon fils niet zo goed geschreven was en de beschrijvingen niet zo leuk. Het is natuurlijk niet een erg psychologisch boek, meer een moralistisch traktaat in de goede zin van een Franse filosoof die erg goed kan schrijven.
En die trouwens nergens in zelfmedelijden, en eigenlijk ook niet in twijfel vervalt. Daar moet je van houden natuurlijk. Persoonlijk vind ik het verre te prefereren boven de vaak huilerige, piekerige toon in de autobiografische geschriften van bijvoorbeeld Jonathan Franzen (The discomfort zone, How to be alone). Un bon fils is een sierlijk boek, wat veel Nederlandse lezers vermoedelijk het gevoel zou geven dat het niet oprecht is. In Nederland moet je toch al vlug naar de donder, als je een ongelukkige jeugd had, of tenminste moet je eraan lijden.
De schrijver André Gide, geen gezinsmens, is de auteur van de beroemde verzuchting ‘familles, je vous hais’. Maar ondanks zijn slechte jeugdervaringen haat hij niet het gezin, schrijft Pascal B. en evenmin vindt hij het gezin een erg goed idee: “ik zet het instituut gezin gewoon tussen haakjes”.
Pascal Bruckner. Un bon fils. Grasset 2014.
We'll always have Paris 
Geef een reactie