Oekraïense prinses

Aanvankelijk had ik weinig aandacht geschonken aan de jonge vrouw die om ons heen cirkelde toen ik met mijn vriendin op 5 mei het kasteel in Bad Bentheim bezichtigde. Het had ons een goed idee geleken om, juist op de Nederlandse Bevrijdingsdag, even naar Duitsland te gaan en Bentheim – een streek waar ze in de negentiende eeuw nog Nederlands spraken – is dan niet te ver weg. Het is stil in de van oorsprong Middeleeuwse burcht waar wij, tegen een kleine vergoeding, het uitzicht vanaf de kasteelmuur en de indrukwekkende torens mogen bezichtigen. De jonge vrouw loopt nu eens voor, en dan opeens weer achter ons.

Maar wanneer wij, na het klimmen van veel oude trappen, zover zijn dat we de woonvertrekken van het kasteel willen bezichtigen, staat zij opeens met een stapel foldertjes bij de ingang van het gebouw en reikt ons er elk eentje uit, als ware zij een suppoost. Nu pas valt me op dat ze eigenlijk nog een kind is, een meisje van twaalf misschien, of dertien.

Ook zie ik nu pas dat ze een t-shirt aanheeft met in cyrillische letters – Oekraïens of Russisch, dat weet ik niet want de talen lijken op elkaar – de tekst: ‘ik ben geboren in Oekraïne’. ‘Komt u echt uit Oekraïne?’ vraag ik in het Russisch want Oekraïens ken ik niet. ‘Ja’, is het antwoord. Ze komt uit Kiev en woont hier met haar moeder. Vader is nog daar. Ze gaat hier ook naar school, verklaart ze desgevraagd. De les is in het Duits: ‘ik kan dat een beetje verstaan’.

Nu blijkt haar nabijheid in het afgelopen kwartier een poging geweest om in contact te komen. Het meisje uit Kiev gaat ons voor door het slot en geeft in het Russisch tekst en uitleg bij de verschillende vertrekken. Omdat ze heel zachtjes spreekt, kan ik haar niet steeds verstaan. Wel is er steeds sprake van een prinses die hier kennelijk in de negentiende eeuw gewoond heeft en wier slaapvertrek nog te bewonderen valt. We mogen – in zoverre lijkt ze op de echte gidsen die ik vroeger in Rusland en Oekraïne heb meegemaakt – vooral niets overslaan. Vooral als het om die prinses gaat: haar slaapvertrek laat zich vanuit twee punten bezichtigen en er is geen sprake van dat de bezoeker de tweede mag overslaan.

Een echt samenhangend verhaal over het slot heeft ze niet – haar gidsen lijkt vooral een individuele poging om zichzelf een houding, een functie te geven in deze onvrijwillige ballingschap in een slaperig plaatsje in de Duitse provincie. Als ze echt uit de grote, hippe stad Kiev komt, moet het voor een dertienjarig meisje een enorme overgang zijn. Voor we weggaan geven we haar een vijfje – ter bevestiging van de fictie dat zij een echte gids is geweest. Ik kan me het woord voor ‘gids’ alleen niet zo gauw te binnen brengen, maar het meisje helpt: ‘ekskoersavod’.

‘Heb je die kringen onder haar ogen gezien’, vraagt mijn vriendin als we de berg met het kasteel afdalen. Had ik niet gezien, maar ook zonder dat detail heb ik het gevoel iets hartverscheurends te hebben meegemaakt: een Oekraïens meisje, vastbesloten zichzelf een rol te geven in deze wereld, zich daarbij identificerend met een prinses waarvan zij noch ik ooit eerder hadden gehoord.

Afbeelding. Jacob van Ruisdael: Gezicht op kasteel Bentheim (1653, National Gallery of Ireland, Dublin)