De terugkeer der cultuurpessimisten (toegift): de Avondland- shimmy

Bij mijn blogje vorige week stond een aan een veilingcatalogus ontleende afbeelding: de muziekuitgave van de ‘shimmy’ ‘Der Untergang des Abendlandes’ van de Duitse satiricus Hans Reimann (1889-1969) uit 1923. De grap gaat hier ten koste van Oswald Spenglers hoogst-serieuze, cultuurpessimistische geschrift uit 1918 van dezelfde naam.

De shimmy was een aan het begin van de XXste eeuw uit de Verenigde Staten naar Europa overgewaaide dans, waarbij je de schouders beurtelings snel naar voren en achteren beweegt. Aangezien daarbij de aandacht sterk op de torso wordt gericht, ook bij de dames, gold de ‘shimmy’ al vlug als scandaleus en werd in sommige Amerikaanse danszalen verboden. In de Duitse tv-serie Babylon Berlin (zie eerder blogje) was de shimmy te zien. In onze dagen zijn het nog voornamelijk burlesque  danseressen en buikdanseressen die zulke bewegingen maken. In de danswereld van de jaren 1920 werd de shimmy al vlug verdrongen door de charleston, waarbij juist de benen volop in beweging zijn.

Maar wat mijzelf erg intrigeerde was hoe je grappen maakt in een songtekst over zoiets bloedernstigs als De Ondergang van het Avondland, al of niet in 1923. Na enig speurwerk – lang leve boekantiquariaten op internet – heb ik de tekst van Reimann gevonden. Het is bepaald een interessante tekst: waar anders zie je Einstein, Carl Sternheim, Hitler, een voorbehoedsmiddel, God en laxeerpillen samen genoemd als totems van een cultuur die ten onder gaat – samen met allerlei namen en merknamen die ons niets meer zeggen? Hieronder die tekst, die een zekere verwantschap met dada of het surrealisme doet vermoeden. De obscene bewegingen moet u er zelf bijdenken.

DER UNTERGANG DES ABENDLANDES

Ei verdammt, wir sitzen in der Patsche und im Narrenhaus!
Ei verdammt, die Uhr läuft ab und bald ists Gänzlich mit uns aus!
Wenig Jahre noch, dann naht das Ende:
Japan reckt begehrlich seine Hände,
Der Chinese, gelb und stumm,
Bringt uns um, Tschinbumm.

Schaut empor: Der Globus schwankt im Winde, und der Mond hängt schie..
Doch getrost, das alles ist verhältnismässig relativ!
Alkohol, du Elixier der Weisen,
Alkohol, dich will ich ewig preisen!
Gebt der Seele Medizin!
Per aspera ad Yohimbin.

Stuart Webbs, Courths-Mahler, Spengler, Klante, Dinter, Mia May,
Harry Piel, Fern Andra, Pola Negri, Raffke, Schweinerei,
Jessner, Minimax, Odal, Khasana,
Artur Rebner, Einstein und Hautana,
im Hotel zur Nachtigall –
Überall Krawall!

Kukirol, Devisen, Kastner, Schünzel, Lubitsch, Kokain,
Pixavon, Gebrüder Hoehl, Macholl, Sankt Aura, Burgeff Grün.
Stinnes, Sternheim, Steinach, Kaloderma,
Hans Heinz Ewers, Orgesch, Antisperma,
Baby, Onkel, Grossmama,
Hallelu – hurra!

Brüllt und schreit, schmiert eure Namen breit und reisst die Mäuler weit!
Hass und Neid, Revanche, Krieg und Streit, Essenz der grossen Zeit.
Unterm Pulverfass glimmt noch der Zunder,
Jeder rutscht den eignen Buckel runter!
Indexziffer, Affentrott,
Bankerott – mit Gott.

Zeit ist Geld, und Geld ist Macht und Sieg. Rennt den Papieren nach!
Ausverkauf. Verramscht nach Übersee die ziemlich schwarze Schmach!
Strömt ins Cabaret, schluckt Abführpillen,
Schiebt und liebt und dankt dem Herrn im Stillen,
Dass er euch noch atmen lässt!
Nichts steht fest – Prost Rest!

Hakenkreuz, Jacobi Weinbrand, Rückporto, Lampe, Grammophon,
Salem Gold, Batschari, Reemtsma, Maggi, Steuerkommission.
Hitler, Pipifax, Odal, Khasana,
Arthur Schnitzler, Keyserling, Hautana….
Die Sache im Westen wird gemacht!
Gib fein acht – wenns kracht!

Dollarkurs, Franz Léhar, Cuno, Warburg und Poincaré,
Moissi, Valuta, Ullstein, Arnolt Bronnen, Lao-Tse,
Stinnes, Sternheim, Chaplin, Kaloderma,
Hanns Heinz Vampir, Orgesch, Antisperma…
Das Abendland geht unter – letzter Trick!
Totschick! Mit Musik!

(1923)

Uit: Vom Untergang des Abendlandes. Kabarett-Texte der zwanziger Jahre. Herausgegeben von Wolfgang U. Schütte. Henschelverlag, Berlin 1983.

Dit is de shimmy uit Babylon Berlin: Zu Asche zu Staub, gezongen door Severija Janušauskaitė:

Mijn eerdere blogje over ‘De terugkeer der cultuurpessimisten’ kunt u lezen op de site van De Groene Amsterdammer:
https://www.groene.nl/artikel/de-terugkeer-der-cultuurpessimisten

Beeld uit Babylon Berlin: