Een schaamteloze kijk op Israël in ‘Borders’

‘De opnamen voor ‘Borders’ werden voor het begin van de oorlog afgesloten’ heet het, enigszins besmuikt, op de site van het Duitse ZDF over een serie die een onverwacht helder en schokkend beeld geeft van Israëlische jongeren die in uniform hun land dienen. Het heeft er een beetje de schijn van dat het Duitse televisiestation door de oorlog rond en in Gaza een beetje in zijn maag zit met de serie, en deze enigszins heeft weggestopt. ‘Borders’ is alleen te zien op de site (of app) van de ZDF, en dan nog alleen tussen 22.00 en 06.00, vanwege het verondersteld hoge geweldsniveau. Op lineaire tv heeft het ZDF al in mei van dit jaar ‘Borders’ er in één nacht doorheen gejast, en dan nog alleen op de relatief weinig bekeken zender ZDF-Neo.

De serie – een kunststukje onder regie van Meni Yaish en Keren Yedaya – verdient beter. Toch kun je wel enigszins begrijpen waar de aarzelingen van het ZDF vandaan komen. Elke openbare gedachtenwisseling over Israël lijkt dezer dagen immers wel vergiftigd. De manier waarop Israëlische troepen tekeer gaan in de Gaza-strook – een militaire campagne die in geen enkele verhouding lijkt te staan met de aanval van Hamas op 7 oktober en genocidale trekken vertoont – maakt het lastig om nog iets positiefs te zeggen over Israël. Daarbij komen dan nog het bedenkelijk karakter van de oorlogszuchtige regering-Netanyahu en haar verwerpelijke tolerantie voor de agressieve kolonisten op de bezette Westoever.

Persoonlijk was ik nogal geschokt door de toespraak die Netanyahu hield in het Amerikaanse congres. Daarin was geen sprake meer van Palestijnen – alleen nog maar van het Iraanse gevaar waarmee volgens de premier Israël de strijd had aangebonden. Omdat Iran ook een vijand van de VS en de rest van de vrije wereld is, moeten die nu ook sneller met militaire steun over de brug komen, betoogde Netanyahu. In de dagen erna voegde hij de daad bij het woord met nieuwe acties tegen Hamas en Hezbollah, tot in Teheran aan toe. Netanyahu meent zich een oorlog op meerdere fronten tegelijk te kunnen veroorloven, omdat de VS en andere Westerse landen als het er op aankomt de ondergang van de Joodse staat wel zullen verhinderen.

Dat is een gok, en vermoedelijk een goede. Want wie met enig verstand wil de ondergang van Israël? Je hoeft geen orthodoxe jood of christen te zijn om toch te menen dat de tragische geschiedenis van joden in Europa aan Israël bestaansrecht heeft verleend. En om niet ingedeeld te willen worden bij pro-Palestijnse activisten die leuzen hanteren die tenderen naar antisemitisme. Er is, wat mij betreft, maar één aanvaardbare benadering mogelijk: de erkenning van een democratisch, seculier Israël dat op de een of andere manier – de twee-staten benadering bijvoorbeeld – ook politieke ruimte biedt aan een democratische Palestijnse staat. Helaas lijkt deze benadering – sinds jaar en dag in Nederland vertolkt door de beweging ‘Een ander Joods geluid’ – steeds meer een gepasseerd station.

Eerder nog dan in Nederland wordt in Duitsland elke kritiek op Israël voor ‘antisemitisch’ versleten – wat in het licht van de geschiedenis wellicht begrijpelijk is, maar daarom nog niet altijd terecht. Dit lijkt in ieder geval de reden dat het ZDF, dat deze Israëlische serie nota bene heeft gecoproduceerd, zo discreet omgaat met ‘Borders’. Uit Israël kwamen de afgelopen jaren al eerder fantastische series, zoals ‘Be tipul’, dat speelt in de praktijk van een psychiater. Daarvan bestaat een aantal buitenlandse remakes – waaronder de Nederlandse serie ‘In therapie’, dat van het origineel overigens slechts een flauwe afspiegeling is.

In ‘Borders’ gaat het om drie jonge Israëli’s – twee jongens en een meisje – die dienst doen bij een elite-eenheid van de Israëlische grenspolitie. Daarbij moeten ze af en toe patrouilleren in de binnenstad van Jeruzalem, waar in iedere steeg het gevaar loert. De bedoeling, en doctrine van de grenspolitie, is om binnen deze context zoveel mogelijk te deëscaleren, als het tot geweld dreigt te komen of zelfs komt. Dat is veel gevraagd van jongeren die je een wapen in handen geeft, en niet elke militair kan zichzelf dan ook beheersen als het tot een confrontatie komt.

Daarbij komt nog dat de drie militairen ook hun eigen, door veel gewelddadigheid gekenmerkte achtergrond hebben. Dit element maakt ‘Borders’ met name tot een serie die iets zegt over het Israël van nu. Avi, zoon van immigrant uit Turkije, en Tobi, van Marokkaanse origine, komen uit een voorstad van Tel Aviv, Bat Yam. Beiden hebben verbindingen met een lokale bende van joden, die in de drugshandel zit, en in permanente oorlog verkeert met een bende van Arabieren in Jaffa. Dat levert vooral Abi een loyaliteitsprobleem op: enerzijds die aan de verhoudingen in Bat Yam en anderzijds die aan de formele normen van de Israëlische politie.

Miri, de jonge vrouw, heeft weer andere problemen. Haar vader heeft zich bekeerd tot een ultra-orthodoxe sekte en heeft vrouw en kinderen verlaten. Zij krijgt te maken met grensoverschrijdend gedrag bij de Grenspolitie, nota bene door een officier die eerder een wonder van rechtschapenheid leek. Dit alles brengt de serie onverbloemd in beeld – zonder pijnlijke misstanden weg te poetsen, maar tegelijkertijd met een liefdevolle blik op de jongeren en de gecompliceerde wereld waarin zij het moeten rooien. Het is allemaal prachtig en geweldig inventief gedaan – het sterkste staaltje wat bij betreft is een zeer geloofwaardige verbeelding van een psychose van Avi.

‘Borders’ zou zeker een vertoning op de Nederlandse televisie verdienen. Maar ik weet wel zeker dat het daartoe niet zal komen.

De streaming-pagina van ‘Borders’ op de ZDF-website staat hier:
https://www.zdf.de/serien/borders

Haast is geboden: vanaf 7 augustus haalt het ZDF de acht afleveringen weer weg. Kijken is mogelijk tussen 22.00 en 06.00 uur, in Duitse nasynchronisatie of met het originele geluid met Duitse ondertitels. Overigens zit er op de serie een geoblock – om ‘Borders’ te zien moet je dus in Duitsland, Oostenrijk of Zwitserland wonen of kijken met een VPN-verbinding.